नेपालको परिप्रेक्षमा संख्यात्मक कि गुणात्मक पर्यटन ?

 "संख्यात्मक कि गुणात्मक पर्यटन" भन्ने बहस पर्यटन उद्योगमा नियमित रूपमा उठ्ने एउटा महत्त्वपूर्ण विषय हो।

"संख्यात्मक कि गुणात्मक पर्यटन" भन्ने बहसमा गहिरो अर्थ निहित छ, विशेषतः यो बहस पर्यटनको दीर्घकालीन प्रभाव र दिगोपनसँग सम्बन्धित छ। उदाहरणहरू मार्फत यसलाई विश्लेषण गर्दा, विभिन्न देश वा गन्तव्यहरूको दृष्टान्तबाट यसरी बुझ्न सकिन्छ:

1. संख्यात्मक पर्यटन (Quantitative Tourism):

संख्यात्मक पर्यटनमा धेरै पर्यटकहरूको आगमनलाई प्राथमिकता दिइन्छ। यसमा विभिन्न किसिमका ठूलो संख्यामा पर्यटक आकर्षित गर्ने रणनीति लागू गरिन्छ।

Global Practices:

उदाहरण:

थाइल्याण्डको फुकेट :

थाइल्याण्डको फुकेट जस्ता गन्तव्यहरूले ठूलो संख्यामा पर्यटकलाई आकर्षित गर्न सकस गर्दै आएका छन्। समुद्र किनारको सौन्दर्य, सस्तो पर्यटन प्याकेज, र विश्वभरका पर्यटकहरूका लागि खुल्ला कार्यक्रमहरूले फुकेटलाई प्रमुख गन्तव्य बनाएको छ। तर यो क्षेत्रमा अत्याधिक पर्यटक आगमनका कारण पर्यावरणीय समस्या, सस्तो पर्यटनको गुणस्तर खस्कने र स्थानीय संसाधनहरूको दुरुपयोग जस्ता चुनौतिहरू देखिएका छन्।

स्पेनको बार्सिलोना :

बार्सिलोनामा अत्यधिक पर्यटकको आगमनले नगरको जीवनशैलीलाई असर गरेको छ। स्थानीय बासिन्दाहरूले "ओभरटुरिज्म" को सामना गर्दै आएका छन् जसका कारण दैनिक जीवनशैली, यातायात, र सांस्कृतिक संरचनामा असर परेको छ। संख्यात्मक पर्यटनले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई फाइदा पुर्याए पनि यसले दीर्घकालीन रूपमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ।

2. गुणात्मक पर्यटन (Qualitative Tourism):

गुणात्मक पर्यटनमा पर्यटकको अनुभव, पर्यावरणीय संरक्षण, सांस्कृतिक संरक्षण, र स्थानीय समुदायमा पर्ने असरलाई मुख्य प्राथमिकता दिइन्छ। यसको उद्देश्य कम संख्यामा भए पनि उच्च खर्च गर्ने पर्यटकलाई आकर्षित गर्नु हो, जसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई दिगो फाइदा पुर्याउँछ र पर्यटन सेवाको गुणस्तरलाई पनि बढाउँछ।

उदाहरण:

भूटान:

छिमेका देश भूटानले उच्च मूल्य-निम्न प्रभाव (High value, Low impact) को नीति लागू गरेको छ। यहाँ कम पर्यटकलाई मात्र भ्रमण गर्न दिइन्छ र पर्यटकहरूले उच्च शुल्क तिर्नुपर्छ। यसले गर्दा पर्यटकको संख्या सीमित भए पनि स्थानीय संस्कृति, वातावरण र जनजीवनमा नकारात्मक प्रभाव कम हुन्छ। साथै, भ्रमण गर्ने पर्यटकहरूले विशेष अनुभव पाउँछन् र उच्च खर्च गर्दै राम्रो सेवा प्राप्त गर्छन्। यसले दीर्घकालीन रूपमा भूटानको पर्यटनलाई दिगो र स्वस्थ बनाएको छ।

न्युजिल्यान्ड:

न्युजिल्यान्डले पनि गुणात्मक पर्यटनलाई प्राथमिकता दिएको छ। यहाँ "Tiaki Promise" भन्ने अवधारणा अनुसार पर्यटकहरूले देशको प्राकृतिक सम्पदा, जनजीवन र संस्कृति सुरक्षित राख्न प्रतिबद्ध हुनुपर्ने हुन्छ। यसले गर्दा कम संख्यामा तर जिम्मेवार र वातावरणमैत्री पर्यटकहरू न्युजिल्यान्ड भ्रमण गर्छन्, जसले स्थानीय पर्यटनलाई दिगोपन र गुणस्तर दिन्छ।

अन्त्यमा:

संख्यात्मक पर्यटनले क्षणीक आर्थिक फाइदा दिन्छ, धेरै पर्यटकले गन्तव्यलाई आर्थिक रूपमा सशक्त बनाउँछन्। तर यसको लामो समयको नकारात्मक प्रभाव, जस्तै पर्यावरणीय विनाश, सांस्कृतिक क्षति, र स्थानीय जनजीवनमा असर, स्पष्ट देखिन सक्छ।

गुणात्मक पर्यटनले कम संख्यामा पर्यटकलाई आकर्षित गर्छ, तर उच्च खर्च र दीर्घकालीन फाइदा हुन्छ। यसले पर्यावरण संरक्षण, सांस्कृतिक संरक्षण, र स्थानीय समुदायमा सकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ।

वहसका लागि दुवै दृष्टिकोणको महत्त्व छ, तर दीर्घकालीन रूपमा गुणात्मक पर्यटनले दिगोपन र स्थिरता ल्याउने सम्भावना बढी हुन्छ। नेपालजस्तो संवेदनशील भूगोल भएको देशमा गुणात्मक पर्यटनको विकास नैं फलदायि देखिन्छ।

Surya Bahadur Ghimire

#touristarrivalinnepalinseptember2024